Odpowiedzialność zakładu ubezpieczeń za szkody wyrządzone

Odpowiedzialność zakładu ubezpieczeń za szkody wyrządzone przez kierowcę lub posiadacza pojazdu mechanicznego osobom im bliskim. Istota ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej posiadacza lub kierującego pojazdem mechanicznym polega na tym, że w razie wyrządzenia przez te podmioty szkody ruchem pojazdu osobom trzecim, odszkodowanie, które zobowiązania są oni świadczyć na rzecz poszkodowanego, wypłaca za nich zakład ubezpieczeń. Czy istnieje odpowiedzialność zakładu ubezpieczeń z tytułu szkód w majątku wspólnym małżonków oraz z tytułu szkód na osobie wyrządzonych przez współmałżonka w przypadku, gdy między małżonkami istnieje ustawowa wspólność majątkowa? Z całą pewnością istnieje odpowiedzialność zakładu ubezpieczeń, gdy współmałżonek w związku z ruchem pojazdu mechanicznego, który należy do jego majątku osobistego wyrządził szkodę współmałżonkowi w pojeździe, którego wyłącznym posiadaczem jest poszkodowany współmałżonek (majątek osobisty - majątek osobisty). Sytuacja przedstawia się inaczej, gdy chodzi o szkodę wyrządzoną wskutek zderzenia dwóch pojazdów wchodzących w skład majątku wspólnego, przy czym do zderzenia doszło z winy męża kierującego jednym pojazdem, a szkoda polegała na uszkodzeniu drugiego pojazdu. Zgodnie z uchwałą Sądu Najwyższego z dnia 29.11.1996 r., III CZP 118/96, OSN 1997/3, poz.26: „ Nie jest osobą trzecią w rozumieniu art.822 k.c. małżonek sprawcy szkody powstałej w mieniu w związku z ruchem pojazdu mechanicznego, jeżeli pojazdy biorące udział w kolizji drogowej objęte są ustawową wspólnością majątkową małżeńską”. W uzasadnieniu tej uchwały Sąd Najwyższy stwierdził, że reguły prawne związane z ustawową wspólnością majątkową małżeńską nie pozwalają na przyjęcie odpowiedzialności jednego małżonka wobec drugiego za szkody wyrządzone nieumyślnie w majątku wspólnym. Zatem w takim przypadku odpowiedzialność zakładu ubezpieczeń zostaje wyłączona. A. Szpunar, w glosie aprobującej do tego orzeczenia (A. Szpunar, Glosa do uchwały SN z dnia 29.11.1996 r., „Prawo Asekuracyjne” 1997/3, s.83) wskazał, że w tym przypadku żona była współposiadaczką pojazdu kierowanego przez męża i na podstawie art.436 k.c. odpowiada ona solidarnie z mężem za wyrządzoną szkodę, zachodzi więc konfuzja w osobie żony, jest ona jednocześnie wierzycielem i dłużnikiem solidarnym. Inaczej przedstawia się sprawa, w przypadku szkód na osobie. W razie wyrządzenia przez współmałżonka drugiemu małżonkowi szkody na osobie (nawet jeśli między małżonkami istnieje ustawowa wspólność majątkowa) istnieje odpowiedzialność zakładu ubezpieczeń w przedmiocie zaspokojenia roszczeń poszkodowanego małżonka z tytułu szkód na osobie. Jak wskazuje doktryna w tej sytuacji nie można mówić o konfuzji, jak w przypadku szkody na mieniu. Poszkodowanemu małżonkowi przysługuje wyłącznie podmiot wierzyciela, gdyż mamy do czynienia ze szkodą związaną z dobrem osobistym (zdrowie) poszkodowanego. W takim wypadku za wyrządzoną szkodę na zasadzie winy odpowiada wyłącznie współmałżonek, a co za tym idzie zakład ubezpieczeń. Natomiast, jeżeli mąż przyczynił się do powstania szkody, jako kierowca jednego z pojazdów, które się zderzyły, to także żona musi ponieść skutki przyczynienia się męża i należne jej odszkodowanie ulega zmniejszeniu, gdyż jazda była wspólnym przedsięwzięciem obojga małżonków i powódka musiała być świadoma niebezpieczeństwa grożącego jej zdrowiu i życiu w razie nieostrożnej jazdy jej męża (SN z dn. 30.01. - 5.02.1963 r., III CR 111/62, OSPiKA 1964/3, poz.59). Zasadę tę stosuje się także w odniesieniu do szkód doznanych przez dziecko przewożone przez rodzica. Potwierdza to SN w swoim orzeczeniu (SN z dn. 10.09.1965 r., II CR 283/65, OSPiKA 1967/7-8, poz.174.), w którym stwierdza: w razie przyczynienia się poszkodowanego do powstania wypadku, osoby mu najbliższe i pozostające z nim we wspólności domowej, które w tym wypadku również doznały szkód, ponoszą skutki prawne tego przyczynienia się na równi z przyczyniającym się. W powyższych orzeczeniach Sąd Najwyższy przyjął, że między osobami, które łączą więzy rodzinne i domowe, istnieje - wynikająca z istoty tych więzi - wspólnota niebezpieczeństwa, która polega na wspólnym ponoszeniu niekorzystnych skutków majątkowych wywołanych zachowaniem się jednej z tych osób (S. Reps, Odpowiedzialność zakładu ubezpieczeń za szkody wyrządzone przez posiadacza lub kierującego pojazdem mechanicznym osobom im bliskim, Prawo Asekuracyjne 3/2004, s. 60).