Krąg osób uprawnionych do żądania odszkodowania

Krąg osób uprawnionych do żądania odszkodowania z art. 446 § 3 k.c. Roszczenie z art. 446 § 3 k.c. przysługuje „najbliższym członkom rodziny zmarłego”. Należy do nich zaliczyć takie osoby, których sytuacja życiowa kształtowała się w pewnej zależności od zmarłego. Chodzi tu zatem w pierwszej kolejności o małoletnie lub niesamodzielne dzieci i małżonka, pozostających ze zmarłym we wspólnym ognisku rodzinnym. Istotne jednak jest to, że o tym, kto jest najbliższym członkiem rodziny zmarłego, decyduje układ faktyczny stosunków rodzinnych pomiędzy zmarłym a tymi osobami53. Jak wynika z treści art. 446 § 3 k.c. uprawniony musi być członkiem rodziny. Chodzi tu o pojęcie rodziny, jako pewnej komórki związanej zarówno więzami uczuciowymi, jak i wspólnością gospodarczą, gdyż tylko członkowie takiej komórki mogą odczuć znaczne pogorszenie swej sytuacji życiowej wskutek zgonu poszkodowanego. Ocena, kto jest najbliższym członkiem rodziny, zależy od okoliczności, niekoniecznie za takiego członka rodziny uznany być musi najbliższy krewny. Decydować tu będzie bliskość kontaktu danego członka rodziny ze zmarłym, stopień łączących ich uczuć, powiązania gospodarcze. Te elementy przeważają nad bliskością pokrewieństwa54. Także SN w swoim orzeczeniu55 wyjaśnił, że konkretyzacja tego, kto jest w danym wypadku najbliższym członkiem rodziny, należy do sądu orzekającego. Zgodnie z tym stanowiskiem macocha może być uznana za osobę będącą najbliższym członkiem rodziny zmarłego, gdy uzasadniają to pozytywnie ocenione w świetle zasad współżycia społecznego stosunki łączące macochę i pasierba. Zapatrywanie to umacnia wprowadzenie w art. 144 k.r.o. wzajemnych obowiązków alimentacyjnych między pasierbem a macochą. Do osób uprawnionych można też zaliczyć wnuka, gdy był on wychowywany i utrzymywany przez dziadków. Potwierdza to SN w orzeczeniu z dnia 5.08.1970 r.56, w którym stwierdza: jeżeli dziecko pozamałżeńskie było wychowywane i utrzymywane przez dziadków, to okoliczność, że matka żyje i jest zdolna do alimentacji dziecka, nie stoi na przeszkodzie do uznania, iż śmierć dziadka znacznie pogorszyła sytuację życiową dziecka, oraz do zasądzenia na rzecz tego dziecka odszkodowania przewidzianego w art. 446 § 3 k.c. Osobą uprawnioną jest też dziecko poczęte w chwili śmierci ojca, ale urodzone po jego śmierci. Nasciturus ma warunkową zdolność prawną i jeśli urodzi się żywe musi być traktowane na równi z dziećmi urodzonymi przed śmiercią ojca. Nie ulega wątpliwości, że wskutek śmierci ojca nastąpiło znaczne pogorszenie jego sytuacji57. Dyskusyjna jest w doktrynie możliwość przyznania odszkodowania konkubinie, wychowankom zmarłego, jego narzeczonej. Jedni autorzy uważają, że do rodziny w rozumieniu przepisu art. 446 § 3 k.c. należy też zaliczyć wychowanków, narzeczoną, konkubinat, jeżeli ma on charakter dostatecznej trwałości i cechuje się dostatecznie silną wspólnością gospodarczą. Natomiast inni twierdzą, że do rodziny nie należy: konkubinat, wychowankowie zmarłego, narzeczona i z tego względu nie są oni osobami uprawnionymi do otrzymania odszkodowania na podstawie art. 446 § 3 k.c. 53 G. Bieniek (w:), op. cit., s. 423. 54 S. Garlicki, op. cit., s. 474. 55 Orzeczenie SN z dn. 10.12.1969, III PRN 88/69, OSNCP 1970/9, poz. 160. 56 Orzeczenie SN z dn. 5.08.1980 r., II CR 313/70, OSNCP 1971/3, poz. 56. 57 Orzeczenie SN z dn. 4.04.1996 r., II PR 139/66, OSNCP 1966/9, poz. 158.